Als het zou kloppen dat mensen bij het maken van keuzes alleen rekening houden met eigen gewin, zou er ten tijde van crisis of ramp nooit iemand gered worden. Waarom zou je je leven wagen voor een ander als het je niets opbrengt?
Als burgers alleen oog zouden hebben voor eigen gewin, dan zou het voor overheden eenvoudig zijn, om mensen in de aanloop naar een crisis of een ramp (of tijdens een crisis of een ramp) aan te sturen. Het enige wat de overheid zou moeten doen, is mensen belonen voor goede keuzes en beboeten voor slechte keuzes. Zo eenvoudig is het echter niet.
Eigen belang en algemeen belang
Voor crisisbeheersing of rampenbestrijding kunnen de autoriteiten oproepen bloed te geven of het een gebied te mijden. Door hier vrijwillig gehoor aan te geven, zetten burgers zich in voor het algemeen belang i.p.v. het eigen belang. Dit wordt het sociaal nutsmodel genoemd (bijvoorbeeld Loewenstein, Thompson en Bazerman 1989, link onderaan pagina). Het toont aan dat we onze beslissing baseren op ons eigen belang en dat van anderen. Er wordt een duidelijke afweging gemaakt van hetgeen het zwaarst weegt.
Distributieve rechtvaardigheid
Het gewicht van de motieven is voor iedereen anders en heeft te maken met sociale waarden (Van Lange et al 2007). Bij zakelijke overwegingen weegt het eigen belang zwaarder dan in een sociale setting. Juist als het gaat om een crisis of een ramp, hebben we vaker te maken met een sociale aspecten en worden “eerlijkheid” of “rechtvaardigheid” van waarde bij beslissingen. Redding of hulp verwacht men voor iedereen, niet alleen voor sommigen. Bij beredenering gaat men er van gelijkwaardige verdeling van de hulp. We noemen dit distributieve rechtvaardigheid.
Procedurele rechtvaardigheid
Procedurele rechtvaardigheid is soms belangrijker dan distributieve rechtvaardigheid. Waar het bij distributieve rechtvaardigheid gaat om de uitkomst (de verdeling van de hulp), gaat het bij procedurele rechtvaardigheid om de procedure die is gevolgd om tot de verdeling van de hulp te komen (Lind en Tyler 1988).
Als de procedure als rechtvaardig wordt beschouwd, is het gemakkelijker om het algemeen belang boven het eigen belang te stellen. Het krijgen van inspraak is hiervan een goed voorbeeld.
